آیت الله العظمی حاج سيد محمد فیروزآبادی

تولد:

آیت الله حاج سيد محمد فیروزآبادی، فرزند حاج سيد محمد باقر  ( فيروزآبادی) یکی از مراجع و اساتيد بزرگ فقها در قرن چهاردهم هجری است. معظم له در سال 1265 در فيروزآباد یزد متولد شد، و از طفوليت علاقه به دانشهای دينی پيدا نمود. دوران کودکی را تا سن نوجوانی در همانجا سپری کرد.پس از آن به یزد رفت.

سلسله نسب :نسب شریف آیت الله العظمی حاج سيد محمد فیروزآبادی به این صورت است: سیدمحمد، فرزند سیدمحمدباقر، فرزند حسین حسینی فیروزآبادی فرزند میر باقر... تا اینکه به امام الساجدین، علی بن الحسین بن علی بن ابیطالب(ع) می رسد

هجرت به عراق : فيروزآبادی در جوانی از حضور آقاسيد یحيی یزدی بهره بردو ودروس مقدماتی وسطوح عالی رادر نزد ایشان آموخت و بعد از آن آن برای طی مدارج عالی و کسب علوم دینی در همان جوانی رخت سفر از دیار خود بر بست و به عراق که در آن زمان مرکز تحصیل سطوح عالی علوم دینی علمای شیعه بود رهسپار گشت در کربلا از محضر فاضل اردکانی و در سامرا از محضر آیت الله العظمی میرزامحمد حسن مجدد شیرازی (ميرزای بزرگ) و در نجف اشرف از حضور اساتيد عظام آقايان آیت الله العظمی علا مه سید محمد کاظم طباطبایی یزدی (صاحب عروه الوثقی)و آخوند خراسانی سالها بهره مند بود و در ضمن از بحث و تحقيق و تدريس علما نيز غافل نبود و خود به پايه استادی و درجه اجتهاد ارتقاء یافت .

آيت الله فيروزآبادی یکی از مراجع و مدرسين بزرگ حوزه عراق بود پس از درگذشت استاد خود سید محمد کاظم طباطبایی یزدی و آقا شريعت اصفهانی زعامت و مرجعيت اغلب بلاد شيعيان به معظم له منتهی شد. همچنین امامت جماعت در صحن حضرت علی (ع)وتدریس در مسجد هندی نجف را بر عهده داشت.

شاگردان:

 از شاگردان برجسته ایشان حاج شیخ محمد رضا جرقوئی اصفهانی( از مراجع تقلید در کربلا)و آیت الله العظمی مرعشی نجفی ، آیت الله العظمی حجت کوه کمره ای میرزا عبدالحسین امینی (صاحب الغدیر)(م:1390ق)،شیخ علی اصغر تویسرکانی،آیت الله حاج احمد علومی، فرزند آیت الله آخوند ملاّحسین اردکانی (1319 - 1393 ه'.ق) حجت الاسلام محمد حائری اردکانی (1292 - 1381 ه'.ق)(8) و سید رضی الدین کمالی، فرزند حاج سید حسین ظهیرالاسلام (9)، وحاج میرزا فضل الله زنجانی می باشند .

ویژگی های اخلاقی: مرحوم علامه خوانساری در احسن الوديعه (ج2 صفحه97 می نويسد: سيد محمد فيروزآبادی یزدی نجفی، از اجله علمای عاملين و افاخم فقها و مجتهدين و یکی از مراجع اماميه است که کرارا به حضور او رسيده و با او ملاقات داشتم. دانشمندی متين، باوقار و کريم و خوش اخلاق، جامع و عابد و بارع بود. جامع الکلم از آثار اوست که اخيرا در نجف تجديد چاپ شد . آیت الله فیروزآبادی فقیهی بر جسته وممتاز، عالمی بزرگ، پارسا، مورد وثوق، نیکوسیرت، متدین، خوش مشرب ودستگیر ضعیفان بود.از همین رو نزد مردم نجف محبوبیتی خاص داشت.وی در کنار آیات عظام سید محمد کاظم طباطبایی یزدی وحاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی از مراجع تقلید بر جسته ی یزد در آن عصر به شمار می آمد.

تالیفات: حجت الاسلام سیدعلی کمالی دزفولی می گوید:«قریب هشتاد سال قبل پدرم، مرحوم سیدرضی الدین، در محضر درس آیت الله العظمی مرحوم آقا سیدمحمد فیروزآبادی که مرجع بزرگ امامیّه بود، بهره مند گردید و از آن مرحوم اجازه اجتهاد گرفت. من در ده سالگی به یاد دارم که رساله عملیّه آن مرجع عالیقدر با حروف سربی و قطع کوچک بین کتابهای مرحوم پدرم بود.» کتابهای «جامع الکلم فی حکم اللباس المشکوک» و «اصول الفقه» و «مناسک الحج والعمرة» مجموعه احادیث الاخلاقیه والمواعظه،حاشیه علی العروه الوثقی و منتخب الوسائل،کتاب الطهاره والصلاه از دیگر آثار باقی مانده او است .

وفات: آیت الله حسینی فیروز آبادی سرانجام صبح روز جمعه آخر ربیع الاول سال 1345ق در سامراءوفات یافت.پیکر مطهرش تا نجف تشییع وسپس و بعد از مقدمات اولیه داماد ایشان آقا سید محمود دولتی اصفهانی بر جنازه آن بزرگوار نماز خواند و در حجره اول دست راست از باب طوسی به خاک سپرده شد

 بعد از فوت او فرزند برومندش آیت الله العظمی مرحوم حاج سيد مرتضی فيروزآبادی (صاحب فضائل خمسه، فروع مهمه و خلاصه جواهر) که از علمای بزرگ قرن اخير بود وارث علوم پدر گرديد.

آیت الله العظمی سیّدمرتضی فیروزآبادی

نام هاي ديگر: سیّدمرتضی حسینی فیروزآبادی ،آیت اللّه فیروزآبادی،

نام پدر : آیت الله حاج سیدمحمد فیروزآبادی

تاريخ وفات: 1414قمری

تبار :

حاج سیدمرتضی در آخر ربیع الاول 1329 ه'.ق، در نجف اشرف به دنیا آمد(1).  او در خانواده ای پا به عرصه وجود گذاشت که سابقه علمی دیرینه داشت. پدر بزرگوارش آیت الله حاج سیدمحمد فیروزآبادی یزدی (2)، عالم، عابد فاضل و مجتهدی بود که بعد از رحلت استاد خود، مرجع عالم تشیّع، آیت الله حاج سیدمحمد کاظم طباطبائی یزدی (1337 ه'.ق)، به مقام مرجعیّت رسید(3).

سلسله نسب

نسب شریف آیت الله حاج سیدمرتضی به این صورت است: سیدمرتضی فرزند سیدمحمد، فرزند سیدمحمدباقر، فرزند حسین حسینی فیروزآبادی... تا اینکه به امام الساجدین، علی بن الحسین بن علی بن ابیطالب(ع) می رسد(10).

استادان

علامه بزرگوار، حاج سیدمرتضی، از ابتدای نوجوانی به تحصیل علم و دانش، علاقه زیادی داشت. با فراگیری دانش های ابتدایی، برای فراگیری علوم اسلامی به حوزه علمیه نجف اشرف رفت و پس از تکمیل. علوم پایه، (رسائل، مکاسب و کفایه) از محضر آیات عظام و علمای اعلام؛ حاج میرزا علی ایروانی (متوفای 1354 ه'.ق) و صاحب حاشیه بر مکاسب مرحوم شیخ انصاری، حاج شیخ میرزا ابوالحسن مشکینی (متوفای 1358 ه'.ق) و صاحب حاشیه بر کفایةالاصول مرحوم آخوند خراسانی، حاج سیدابوالحسن اصفهانی (متوفای 1365 ه'.ق) و حاج شیخ محمد کاظم شیرازی بهره های فراوانی برد(11) او درمجلس استفتای خصوصی مرحوم آیت الله حاج شیخ محمدکاظم شیرازی نیز حاضر می شد.

وی مدتی به درس آیةالله حاج شیخ محمدحسین اصفهانی (متوفای 1361 ه'.ق) حاضر شد و در معقول و منقول کسب فیض کرد. و از محضر عالم ربّانی، عارف والامقام، حاج سیدعلی قاضی (استاد علامه طباطبایی) و آیت الله العظمی سیدجمال الدین گلپایگانی، مراحل اخلاق و عرفان را کسب کرد(12).

فرزند بزرگوارش مرحوم آیت الله حاج سیدمحمد فیروزآبادی می گوید:«از منبع موثق شنیده شد که بارها استاد ایشان مرحوم آیت الله حاج میرزاعلی ایروانی به فرزند ارشدش و سایر شاگردانش می فرمود: جدیت در تحصیل و پشت کار را از آقای سیدمرتضی بیاموزید. این در هنگامی بود که کفایةالاصول را نزد ایشان می خواند و هر روز نوشته های خود را به ایشان عرضه می داشت و استاد برای تشویق، آنها را بررسی می نمود و پس از مقداری اصلاح، تحسین فراوان می کرد(13).»

آثار و تألیفات

آیت الله فیروزآبادی، آثاری پرمایه و گرانبها از خود به یادگار گذاشت. انتخاب موضوع و ترتیب زیبای بحث و بررسی همه جانبه آن، گویای ذوق، تسلط و تحقیق عمیق وی بود، به گونه ای که آن تألیفات نزد علمای بزرگوار مورد قبول قرار گرفت و بیشتر آنها در ردیف مصادر مهم درسی حوزه های علمیه درآمد.

تألیفات وی عبارتند از:1 - عنایةالاصول فی شرح کفایةالاصول (در 6 جلد)  این کتاب شامل تحقیقاتی پیرامون کتابهای «تقریرات شیخ انصاری»، «رسائل»، «فصول»، «بدایع»، «معالم»، قوانین»، «هدایةالمسترشدین» و سایر کتابهای مهم در علم اصول است.  این شرح با اینکه بدون متن چاپ شده ولی از سایر شرحها و حواشی که متن کفایةالاصول را دارند، مشهورتر و از جهت تیراژ چاپ بر همه تقدم دارد. بعضی چنین عقیده دارند که کتاب در حقیقت ایراد بر بسیاری از مضامین کتاب کفایةالاصول است. یکی از مراجع بزرگ نجف اشرف که خود شرحی بر کفایه نوشته است، وقتی «عنایةالاصول» را ملاحظه کرد گفت: اگر می دانستم «عنایةالاصول» چاپ می شود، به نوشتن شرح خود اقدام نمی کردم.

2 - الفروع المهمة فی احکام الائمة (3 جلد، در طهارت استدلالی)  یکی از علمای نامی قم هنگام عیادت از فقید سعید، پس از ملاحظه این کتاب گفت: این اثر به مراتب در دقت نظر و حسن اسلوب از «خلاصةالجواهر» بهتر است.

3 - خلاصةالجواهر (شرح استدلالی بر منتخب المسائل)  تنها سه جلد خلاصةالجواهر از کتاب طهارت، به چاپ رسیده است. صلاة، صوم، زکاه، خمس و حج آن نیز به خط مؤلف موجود است که هنوز به زیور طبع آراسته نشده است.  هرچند از نام کتاب به نظر می رسد خلاصه ای از کتاب «جواهرالکلام» باشد ولی در تفصیل مطالب از آن کمتر نیست و به روش کتابهای حاج آقا رضا همدانی(ره) در دقّت و حسن تعبیر تألیف شده است.

4 - منتخب المسائل مجموعه ای از مسائل فقهی و فتوائی به روش کتاب «منهاج الصالحین» و «وسیلةالنجاة» است و احکام نماز جمعه و احکام مساجد و ریش تراشی را نیز شامل شده است. این کتاب در حقیقت کتابی فقهی بوده است نه رساله عملیه.

5 - فضائل الخمسة من الصحاح الستّة و غیرها من الکتب المعتبرة  این کتاب که شامل احادیث و روایتهای مربوط به فضائل و مناقب پنج تن آل عبا، پیامبرگرامی و حضرت زهرای اطهر(س) و امیرمؤمنان و امام حسن و امام حسین(ع) می شود، از مهمترین کتابهای اهل سنّت می باشد. گذشته از رواج آن در همه شهرها خصوصا بلاد اسلامی مدرکی ارزنده برای مؤلفین در این موضوع است.  علامه امینی - اعلی الله مقامه - (از شاگردان آیت الله فیروزآبادی) بارها کتاب فضائل الخمسه را خریده و به شهرهای مختلف اسلامی می فرستاد. هر گاه آیت الله فیروزآبادی به ایشان می گفت: جا دارد به فرستادن کتاب «الغدیر» اکتفا کنید، پاسخ می داد: «الغدیر» در موضوع ولایت جای خود دارد؛ ولی «فضائل الخمسه» در دسته بندی روایتهای ولایتی متقن و مانند «وسائل الشیعة» دارای ترتیبی آسان است و با سرعت می توان روایت مورد نیاز را از آن استخراج کرد. گفتنی است در شهرهای اسلامی گروههایی از اهل سنّت با خواندن این کتاب به مذهب تشیّع گرویده اند، از جمله مؤلف کتاب «ثم اهتدیت» بارها از ایشان یاد می کند و معلوم   می شود به خدمت استاد رسیده، از محضرش استفاده کرده است.

آیةالله العظمی حاج میرزا حسن بجنوردی بارها نقل می کرد:«هیچ گاه از کتابهای اصولی یا فقهی آقا سیدمرتضی غبطه نمی خورم. زیرا چنین کتابهایی به حد وافی در دسترس است به چیزی که غبطه می خورم، همانا کتاب «فضائل الخمسه» است که در روز رستاخیز نجات دهنده مؤلفش است.» این کتاب توسط حجةالاسلام محمدباقر ساعدی به فارسی ترجمه و در چهار جلد به چاپ رسیده است.

6 - السبعة من السلف من الصحاج الستة و غیرها من الکتب المعتبره عند اهل السنة والجماعة  کتاب گزارشی از گفتار و کردار هفت تن از مخالفین امام علی(ع) در صدر اسلام است و به چهل کتاب از مهمترین کتابهای حدیثی و تاریخی اهل سنت مستند است پرده از رفتار نادرست آنان برمی دارد.

دو کتاب «فضائل الخمسه» و «السبعة من السلف» از کتب مدرکی در جهان اسلام محسوب می شود و مورد توجه دانشمندان و محققین می باشد. شیوه تألیفی ایشان چنین بود که سرتاسر کتابهای تفسیر و رجال و حدیث را با دقت کامل مطالعه و ملاحظه می کرد تا اگر در موردی غیر از «ابواب فضائل و مطاعن» روایتی قابل استفاده وجود دارد، بر وی مخفی نماند.علامه امینی صاحب الغدیر با کثرت تتبع و پشتکاری که داشت، گاه برای مدرک بعضی روایات به ایشان مراجعه می کرد.

آیت الله فیروزآبادی در مقدمه «السبعة من السلف» می فرماید: «مقداری از کتاب را به رشته تحریر درآورده بودم، برای اینکه بدانم آیا نوشتن این مطالب مورد رضایت خداوند متعال می باشد، به قرآن کریم تفأل زدم: این آیه شریفه باعث دلگرمی بیشتر من گردید: «و نُنَزّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمؤْمِنینَ وَلا یَزیدُالضّالِمینَ اِلاّ خَسارا.»(19) «و ما آنچه از قرآن نازل کردیم، شفای دل و رحمت الهی برای اهل ایمان است و بر کافران به جز زیان چیزی نخواهد افزود.»(20)

وفات و محل دفن

آیت الله فیروزآبادی پس از سالها تلاش برای احیای فقه و معارف اهل بیت(ع)، بر اثر بیماری و ضعف مزاج در هفدهم ذیحجةالحرام 1410 ه'.ق به کوی دوست پرکشید و حوزه های علمیه و مسلمین را در فقدانش به سوگ نشاند. بر حسب وصیت، آن فقید سعید را در قم مقدسه زیر آسمان رحمت الهی (در معرض باران) در صحن دوّم مزار باغ بهشت، مقابل مزار شهدا، بخاک سپردند.

از طرف مراجع عظام و علمای اعلام مجالس ختم در قم، مشهد، یزد و شهرهای دیگر برپا گردید و جمعی از شعرا با تجلیل فراوان از مقام علمی و تقوایی آن بزرگوار، قصاید و ابیاتی در سوگ وی سرودند.

آیت الله سیدمحمد فیروزآبادی

سیدمحمد فرزند بزرگ آیت الله سیدمرتضی فیروزآبادی به سال 1309 ه'.ش در نجف اشرف متولد شد. جد بزرگوار ایشان آیت الله سید محمد فیروزآبادی  بعد از مرجعیت آیت الله حاج سید محمد کاظم طباطبایی یزدی به مرجعیت رسید .خاندان فیروزآبادی از نظر نسب به سید الساجدین علی بن حسین بن علی بن ابیطالب علیهم السلام می رسند .ایشان نوه حضرت آیت الله حاج سید محمد کاظم یزدی و داماد اطهر حضرت آیت الله بجنوردی می باشد .ایشان چنان بار آمد که وارث مفاخر علمی و  اخلاقی نیاکان خو د گردید.بعد از رشد و نمو در خاندانی که سرمایه علم و تقوی و اخلاق بودند شروع به آموختن مبانی اولیه اصول اسلامی نمود و با پایان گرفتن دروس مقدماتی مرحله سطوح را حلقه نشین محضر فیاض اساتید بزرگواری همچون میرزا حسن یزدی ،شیخ محمد تقی آل رضای ،سید عبد الاعلی سبزواری گردید .

سطوح عالی را از محضر بزرگان علمای زمان آموخت. بعضی از اساتید وی عبارتند از:

1 - آیت الله سیدمحسن حکیم

2 - آیت الله العظمی سیدابوالقاسم خوئی

3 - آیت الله العظمی حاج میرزا حسین بجنوردی

4 - مرحوم والدشان آیت الله سیدمرتضی فیروزآبادی

وی در جوانی به درجه اجتهاد نائل آمد و در هفده سالگی به تدریس دروس حوزه در مدرسه حاج  سیدمحمدکاظم یزدی در نجف پرداخت. معظم له در سال 1391 ه . ق . بنا به اجبار دولت عراق به ایران آمد . ابتدا مدتی در قم اقامت نمود و در طول اقامت خود در حوزه علمیه قم تدریس سطوح عالیه را در مدرسه فقیه اهل البیت حاج سید شهاب الدین مرعشی قدس سره  شروع نمودو سپس از قم به شهر ری مهاجرت نمود و در اواخر عمر با تدریس خارج فقه و اصول در مدرسه چیذر تهران مجلس انس و محفل علمی به وجود آورد .

سیدمحمد که یکی از بهترین اساتید به شمار می آمد دروس کفایة را تدریس می کرد، همان طور که ذکر شد بعد از مراجعه به ایران، در حوزه های علمیه قم، شهر ری، شمیرانات به تدریس «کفایةالاصول» مکاسب شیخ انصاری «تفسیر قرآن و خارج فقه و اصول مشغول شد و شاگردان ممتازی تربیت کرد.بسیاری از بزرگان حوزه از شاگردان ایشان به حساب می آیند . همچنین آثار گرانمایه ای نیز از خود بر جای گذاشته است که اکثر آنها به طبع نرسیده است. بعضی از آثار وی عبارتند از:

1. ذخایر العقبی فی شرح بر عروةالوثقی
2. تقریرات اصول درس آیت الله خویی
3. کفایه المفسرین فی تفسیر القران المبین
4. العطف حول الصرف
5. الفواید النحویه
6. بحث التقلید والاجتهاد، من منتهی عنایة فی شرح الکفایه 
7. مجموعه در فضل علم و آداب تعلیم و تعلم
8. رساله فی منطق

به تمام معنی متعبّد ومتهجد و متواضع بود ، عشق به اهل بیت(ع) و مردم داری از خصوصیات اخلاقی وی بود.

به امر ارشاد و موعظه بسیار اهمیت می داد و ضمن اقامه نماز جماعت در مسجد جامع اقدسیة، مردم آن سامان را ارشاد می کرد. بارها به شهر و دیار پدری خود، «دارالعبادة یزد» آمده و مردم منطقه فیروزآباد را مورد توجه قرار داد. آیةالله سیدمحمد پس از سالها تدریس و تزکیه نفس بر اثر بیماری سرطان در سال 1373 ه'.ش در سن شصت و چهار سالگی از دنیا رفت. بعد از تشییع در تهران به قم منتقل گردید و در باغ بهشت به خاک سپرده شد .

رو حش شاد و یادش گرامی

تهیه وگرد آوری :  سید مجتبی میرباقری